iz

iz praep. c. gen.

etiam iza, iz[, iz’, z, z’, ix, ix’, x, is, is[, is’, s, s’; -z et consonans sequens s- rediguntur in -s- atque -z et consonans sequens y- rediguntur in -q-; occurrunt ergo etiam formae i-s- et i-q-

saepissime

Exprimit relationem ad quidvis de cuius parte interiore separatio vel amotio fit seu facta est atque significationes coniunctas:

a) de loco (persaepe post verba movendi) iz; from, out of; — ἐκ/ἔξ, ἀπό, διά, (ἔξω); e/ex, de, (ex­tra, foris): reče že dêva n(i)ne i nine juže iz domu moego izlêzi da ne uslišitь iosipь FgHom 2a; bêêhu iz’ surie iz’šli razboinici MVat₄ 45c Roč 38c is’ Nov 47b Lab 46a Συ­ρία ἐξῆλθον μονόζωνοι de Syria egressi fue­runt latrunculi 4Rg 5,2; i vazam’ ot bogata­stva svoego izide noĉiju otai iz’ rima CBč 22a ἐκ τῆς Ρώμης; više r(e)čene moĉi s(ve)te vzam’­ši s kapele kraleve i v’ cr(ь)k(ь)vь pred’ragago m(u)č(e­ni)ka h(rьsto)va lovrenca … postavi BrN₂ 368b de capella regia; sk(a)­zaet’ vr(ê)me vskr’s(e)niê t(ь)gda bo č(lo­vê)kь krilat’ bis(tь) êk(o) oral’ i iskoči iz’ gro­ba êk(o) iz’ gnêzda PsFr 113d ἐξεπήδησε ἐκ τοῦ μνήματος ὥσπερ ἀπὸ καλιᾶς CommPs 138,9; izlêz’ petr’ is korabla idêše po vodam’ MVat₄ 197c Nov 207d is’ Lab 170c ἀπὸ τοῦ πλοίου de navi­cula Mt 14,29; isšadšu že emu iz vratь vidê ego drugaê rabina MNov 76c CPar 242r ἐξελ­θόντα δὲ εἰς τὸν πυλῶνα exe­unte autem illo ianuam Mt 26,71 ║ van’ vrat’ Lab 67a Roč 64c; abie izvedše i ( iosipa) i ĉisterni … prodaše i iz’malitom’ BrVO 177c ἐκ τοῦ λάκκου de cisterna Gn 37,28; izašad’ kral van’ is polače svoee k slugam’ svoim’ i reče nim’ CŽg 69r; licemêri izmi prьvêe brьvno iz’ očese tvoego MVat₄ 133c Nov 131d Lab 112a Roč 110d ἐκ τοῦ ὀφθαλμοῦ σου de oculo tuo L 6,42; se g(lago)let’ g(os­pod)ь izide žzl’ is korene eiseova i c’vêt’ ot korene ego vzidet’ COxf 48d MVat₄ 4c Nov 5d Lab 4c is’ Roč 3d ἐκ τῆς ῥίζης Ιεσσαι de radice Jesse Is 11,1; sim. FgLond 1c; sim. BrVO 67d Vat₅ 40a N₂ 41b ║ ot korene Vb₁ 51b; usêkaemê že gl(a)vê iv(a)no­vê ne kapaše krьv’ iz’ nee ne bê bo pil’ niko­liže vina FgLab₂ 2b; reče stl’pu tomu zakli­nam’ te mo­im’ g(ospo)d(i)nomь da pus’tiš’ vodu iz ust’ svoihь CBč 40v διὰ τοῦ στόμα­τος; tьgda izi­de izь vrhovь sь êzdeĉimi v silê veliei i udrža vse gradi BrVO 386d z vrhovь Vat₅ 208d z’ vrhov’ N₂ 227a de montibus Jdt 3,7; – de loco in sensu figurativo: vstanite i podite otsudi is strasti see velike CGrš 147r; iz’stup’­niku iz rêgulê morê mu opet’ milostiv’ v tom’ biti CPet 145v; izlizuĉe iz’ nedile r’cite sь b(e)rš(ь) RegBen 23b egrediens autem de sep­ti­mana;

de pluribus quasi de loco: g(ospod)ь n(a)šь vs’ta iz’ mrtvih’ svoeju siloju COxf 16c ex mortuis; iže êhom’ i pihom’ s nimь po vskr’­seni ego iz mr’tvih MVat₄ 111c Lab 92b iz’ Roč 94d ἐκ νεκρῶν a mortuis A 10,41 ║ ot Nov 111c; smotriv že arhierêi da nê kako c(ê­sa)rь pod’zrêl bi zloboju nêkoju iz’ ijudêi prêmo eliodoru svr’šenu prinese za sp(a)senie muža žr’tvu BrVO 426c Vat₅ 228b ne suspi­caretur malitiam aliquam ex Iudaeis 2Mach 3,32; izvr’zête ubo bratie zьlago iz vasь sa­mêh’ BrVO 105c Vb₁ 80a ἐξ ὑμῶν αὐτῶν ex vobis ipsis 1C 5,13;

de pluribus e quibus quid (quasi) eligitur: izbra ližiê par’kolomoa … i nikarona i gor’ĵiju muži krê­p’­ke is priêteli kralevihь BrVO 415c ex amicis regis ║ i priêt(e)li c(êsa)revi N₂ 242b Vat₅ 223a; c(êsa)rь pride ukrotiti e i ostavlenimь podь nareeniemь edinimь ot drugovь is’ dru­žabnikovь svoihь BrVO 428c is Vat₅ 229b iz’ N₂ 247d relicto suffecto uno ex comitibus suis 2Mach 4,31; v oni dni sta matatiê s(i)nь ĵoanna s(i)na semiona erêi i s(i)novь ĵoani­movihь ot er(u)s(oli)ma BrVO 410b iz’ Vat₅ 220d N₂ 240a ex filiis Ioarib 1Mach 2,1; iz’ nikihь kni<ga>hь avgustinihь čt(e)niê čtehu BrN₂ 372d de quodam tractatu Augustini;

post alia verba ubi motus quidam praesumitur: v danь egda stežati ti selo iz ruki noemini BrVO 465d ἐν ἡμέρᾳ τοῦ κτήσασθαί σε τὸν ἀγρὸν ἐκ χειρὸς Νωεμιν quando emeris ag­rum de manu mulieris Ru 4,5; oĉe gl(a­gol)juĉu ijudê siê se êvi se čestь etera iz’gle­dajuĉiê iz’ gori i vidê gor’ĵiê da v bêgь obra­ĉeni sut’ družba ego BrVO 417a iz gore Vat₅ 223d z gori N₂ 243a prospiciens de monte 1Mach 4,19; va vkušeni vina reče prinesti sa­sudi zlatie i srebr’nie … i p’êhu ž nihь c(êsa)rь i velmože ego BrVO 445a ἐν αὐτοῖς in eis Dn 5,2; v’ tih’ že r(ê)čehь žena v’zdiha i običa­emь san’nimь k(a)ko iza s’na vz’budiv’ši se r(e)če CIvan 118r quasi a somno evigilans; tada vzdahne on’ č(lovê)k iz glubin’ srca i re­če CPet 347r; k t(e)bê vzivajutь ubozi umile­no iz dola MRoč 231d de valle miseriae; puĉu na vi êziki sracênьskie iže kr’v’ vašu prolêjutь i obratet vi iz vole v nevolju CPar 283v; zap(o)v(ê)dê an’dronika s pur’pire svlê­ĉi i obvesti po vsemь gradu BrVO 428d s’ Vat₅ 229c is N₂ 248a Andronicum purpura exutum … iubet circumduci 2Mach 4,38; pêsnь plačь razumêi v sr(ьd)ci že ne smêti vьčnutь iz ustь plakati BrVO 468a; primi rabinu tvoju izvoliv se roditi iz mene smê­renie FgTrans 3b ὁ καταξιώσας διὰ ἐμοῦ … τεχθῆναι; h(rьst)a da poem’ vladiku roenago iz’ m(a)rie d(ê)vi BrVO 43b Vb₁ 33b natum Maria virgine ║ o<t> m(a)rie Vat₅ 24c ot m(a)rie N₂ 24d Bar 103d; iz rahili roen’ est’ veniêminь BrVO 56d Vat₅ 32c de Rachel; v sv(ê)tlotahь s(ve)tihь i ĉrêva prêĵe d(ь)nnice rodih’ te Pm 28b iz’ črêva VO 43d is črêva Vat₅ 25a N₂ 25a ex utero … genui te; eže bo iž’ nee po­rodit se s(ve)to est’ BrVO 31a iz Vb₁ 21b Vat₅ 14c Pm 19a quod enim in ea natum est cf. Mt 1,20;

nonnumquam praep. s[ vice fungitur s; from; — ἀπό; de: nizloži (sc. gospodь) silnie is prêstola i vznese smêrenie MRoč 165b is’ RitKlim 116v ἀπὸ θρόνων de sede L 1,52; ona že vstavši is’ prestola svoego na kom’ sedeše vazam’ši kruni glavi svoee i povrže ju CŽg 71v; veleĉi g(ospod)ь na gorê moisêju iz nogь sazuti postoli BrN₂ 378b; otai ego pro­daše i rizu ego imuĉee u sebe juže svlьkli bêhu ž’ nego BrVO 177c; iz’vrženь iz’ vrha crk’ve vratь izьlomi BrN₂ 415d Vat₆ 105b Lab 44a de pinna templi;

       v[n[ iz v. sub v[n[;

  iz suprotiva v. sub suprotiva;

b) de tempore od (vremena), već za (vrije­me); since, for (praep. temp.); — ἐκ; ab, de: azь ubo imamь saski cêli vnutrê v d(u)ši moei eže iz mladosti g(ospode)vê pos(ve)tihь BrVat₆ 95c iz’ Lab 31d Vat₁₉ 275d ab infantia ║ ot ju­no­s­ti N₂ 405d; i bêše v toižde z(e)mli aleksan’­drii d(ê)va edina imenem’ katarina … knigam’ učena iz’ junosti ee BrVb₄ 95b ab annis pue­rilibus erudita ║ ot junosti Lab 160d; z noĉi vstajuĉi i dast’ potrêbnaê domaĉim’ svoim’ i piĉu rabi­nam’ svoim’ MVat₄ 198a Roč 166b z’ Nov 208b Lab 171a ἐκ νυκτῶν de nocte Pr 31,15; avgustinь … prêžde ubo nauki bl(a)go­d(ê)t­nimi nьučenь z’ mladosti potom’ že rês­no­­tivanь vь svêtomь pismê BrN₂ 371a; počto iz’ utrobe ne umrêhь i izь črêva izš’dь ne po­giboh’ BrVO 379d iz Vb₁ 241d ἐν κοιλίᾳ in vulva Job 3,11 ║ v ložesnê Vat₅ 187d N₂ 206a;

iz /tra v. sub /tro²;

c) de origine (secundum nativitatem, locum et sim.) iz, od; of, from; — ἐκ; ex: sie knigi pisah’ ê grê­­gorii s(i)nь mar’tina borislaviĉa is’ modruš’ s’ gorice CPar 1v; rci že k zorova­velju salati­levu is kolene ijudova BrVO 459c N₂ 259d ἐκ φυλῆς Ιουδα (ducem Iuda) Agg 2,3; mati an’ni­na iz vitlêoma c(êsa)rsk(a)go prosv(a)tê se sêmene BrLab 178a de Bethle­em; is togo ( boga) i têm’ i v tom’ sut’ vsač’­skaê MVat₄ 252d Roč 206a Lab 216b BrVO 96c FgApost 1c ἐξ αὐτοῦ ex ipso R 11,36; iže prêžde narečen’ est’ s(i)nь b(o)ži v silê po d(u)sê sveĉeniê iz vskr’seniê mr’tvih’ i(su)sa h(rьst)a g(ospod)a n(a)šego MVat₄ 8a iza Nov 9b Roč 7a Lab 8a ἐξ ἀναστάσεως νεκ­ρῶν ex resurre­ctione mortuorum R 1,4; ne êko ot nasь do­vol­ni esm’ pomisliti čto êko iz nasь na dovol’ naš’ ot b(og)a est’ MVat₄ 143b iz’ Nov 140c iza Lab 120a quasi ex nobis 2C 3,5 ║ ot sebe Roč 118c BrVO 116b Vb₁ 81d ὡς ἐξ ἑαυτῶν 2C 3,5;

d) de materia ex qua quid (figurative) fabricatum est od; of; — ex: iz mnozihь vistinu zrnь edinь hlêbь stvaraet’ se iz’ mnozêhь vistinu groz­dovь vino istêčetь BrVat₅ 150b Bar 249c ex multis granis … ex multis acinis ║ ot … ot N₂ 163c; vino iz mudrihь č(lovê)kь vraga stvori RegBen 26b; iz aganca stvorenь estь lavь BrLab 167d ex agno;

e) de re per quam quid efficitur po, na osnovi; as per; — ἐκ; ex: po proroč’skomu rečen’ju ni edin’ ot č(lovê)kь moretь vidêti s’vitь b(o)­ži da zato iz’ inêh’ stvorenih’ i zapov(ê)di g(os­pod)a sp(a)sit(e)la moremo razumêti CPar 165r ex ceteris factis atque praeceptis; podai n(a)mь iz’ nego naslêdovaniê z(e)­ml(ь)­skaê nenaviditi BrN₂ 489b Lab 141c Vat₁₉ 358c iz Vat₆ 182b Pm 271b Vb₄ 65d Bar 432d ex eius imitatione; zmurna i stakatь i kasiê ot rizь tvoihь ot’ stvari slonovnihь iz nihže vzveseliše te PsLob 29v Par 29r Fr 42c iz’ BrAc 10d CPar 42r ἐξ ὧν ηὔφρανάν σε ex quibus delectaverunt te Ps 44,9; iz nih’že BrN₂ 469a Vat₆ 157a iž Vat₁₉ 336c Vb₄ 34a is’ CPar 176r;

f) de causa zbog; because of; — ἐκ; ex: iže v tolikahь vinahь iz našee slabosti skonča­vaem se BrVO 227a Vat₅ 106c N₂ 109d Bar 199c Vb₁ 148b iz’ Pm 103d ex nostra infirmi­tate; edinь každo êkože izvolenie imatь v srci svoemь ni ot skrbi ili is potribe BrBar 395c ἐξ ἀνάγκης ex necessitate 2C 9,7 ║ ot bêdi N₂ 463c Vat₆ 150b Lab 101b Vat₁₉ 330d Pm 247d Vb₄ 25d MVat₄ 203d Nov 213c Roč 170b Lab 175c; pride sp(a)sitelь … da sp(a)­set’ mir’ ne da sudit’ miru a sp(a)sati se ne hoĉeši ot nego iz tebe samoga osuždaeši se BrVO 307b is’ Vat₅ 146b is Bar 241a ex te ipso iudicaberis ║ i tebe samogo osuĵaeši Pm 139c;

g) in iunctionibus variis modum exprimentibus: ni imê­še vlastь k c(êsa)ru k tomu vzvratiti se aĉe ne hotêl bi c(êsa)rь i nju priti povelêl’ bi iz imene BrVO 402d iz’ Vat₅ 217a N₂ 236a ex nomine Est 2,14; iz ustь ego ishoêše mečь iz’ oboju stranu ostarь BrBar 227a ex utraque par­te acutus Ap 19,5; uprosi mudrie iže iz’ običaê c(êsa)rьskago emu vazda blizь bêhu BrVO 401b N₂ 235b iz Vat₅ 216b ex more Est 1,13;

  iz korene v. sub koren[.

Praep. iz efficit constructiones quae adverbialem va­lorem habent: izv’na, izv’n;, izv[n[, izdavna, izda­le, izdaleka, izdaleya, izdaleye, izdredno, iz­d;t­ska, izliha, izmlada, iznova, iznut’rudu, iznut’r[, iznutr;, izobila, izobiln;, izopet[, iskoni, ispr[va, ispr;d[, et sim.; – v. sub lemmatibus suis.

Cf. ot[

S M(iz[) A